Tình trạng thiếu lao động tại Nhật Bản đã trở thành một vấn đề xã hội nghiêm trọng và kéo dài trong nhiều năm qua. Không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp, tình trạng này còn đe dọa nền kinh tế và sự ổn định của xã hội. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này? Các ngành nghề nào chịu ảnh hưởng nặng nề nhất? Và đâu là những giải pháp hiệu quả để khắc phục? Đó là những câu hỏi mà VIJA Link nhận được nhiều nhất trong thời gian gần đây. tất cả thắc mắc sẽ được chúng tôi giải đáp thắc mắc dưới bài viết.
1. Thực Trạng Thiếu Lao Động Tại Nhật Bản
1.1. Sự Thiếu Hụt Nhân Lực Ngày Càng Nghiêm Trọng
Thiếu lao động tại Nhật Bản không chỉ đơn thuần là thiếu nhân sự mà còn khiến các hoạt động sản xuất, dịch vụ bị gián đoạn hoặc trì trệ. Nhiều doanh nghiệp tại Nhật Bản đối mặt với khó khăn lớn trong việc thu hút và giữ chân nhân tài.
Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này đến dp già hóa dân số, tỷ lệ sinh thấp và thế hệ lao động đang dần nghỉ hưu đồng loạt. Cùng với đó, văn hóa đi làm lâu dài đang dần mai một, dẫn đến nhiều lao động thay đổi công việc thường xuyên.
1.2. Sự Già Hóa Dân Số Là Nguyên Nhân Lớn Nhất
Theo thống kê, dân số trong độ tuổi lao động (18-64 tuổi) tại Nhật Bản đã giảm mạnh trong vòng 20 năm qua. Trong khi đó, số người trên 65 tuổi lại tăng nhanh chóng, tạo áp lực lớn lên thị trường lao động. Dự kiến đến năm 2065, dân số trong độ tuổi lao động chỉ còn khoảng 45,29 triệu người, giảm gần 40% so với năm 2020.
Đại dịch COVID-19 cũng làm tình hình trở nên nghiêm trọng hơn dân đến việc sa sút kinh tế trên thị trường lao động Nhật Bản. Nhiều công ty phải sa thải nhân viên trong thời kỳ khủng hoảng dẫn đến việc hiện tại chưa thể khôi phục đội ngũ nhân sự như trước.
2. Những Vấn Đề Do Thiếu Lao Động Gây Ra
2.1. Nguy Cơ Đóng Cửa Doanh Nghiệp
Khi không đủ nhân sự, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, rơi vào tình trạng mất khách hàng và giảm doanh thu. Một số công ty buộc phải thu hẹp quy mô hoặc tệ hơn là phá sản.
2.2. Ảnh Hưởng Đến Các Khu Vực Nông Thôn
Tại các khu vực nông thôn, tình trạng thiếu lao động tại Nhật Bản còn trầm trọng hơn do làn sóng di cư của giới trẻ đến các thành phố lớn như Tokyo. Điều này làm cho các doanh nghiệp địa phương ngày càng khó tuyển dụng và giữ chân nhân viên.
2.3. Áp Lực Lên Doanh Nghiệp
Khi thiếu nhân sự, nhiều doanh nghiệp phải tăng giờ làm thêm, thuê ngoài hoặc giảm quy mô hoạt động. Điều này không chỉ làm giảm hiệu suất mà còn tăng chi phí hoạt động, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường.
3. Xếp Hạng Các Ngành Thiếu Nhân Lực Nặng Nề
Theo báo cáo "Xu hướng kinh tế lao động" và "Xu hướng việc làm" của Bộ Lao động Nhật Bản, vào tháng 2 năm 2022, ba ngành gặp phải tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng nhất là y tế, phúc lợi, xây dựng và vận tải, bưu chính.
Đặc biệt, trong giai đoạn đại dịch COVID-19, nhu cầu nhân lực trong ngành y tế, phúc lợi càng trở nên cấp thiết. Ngành xây dựng và vận tải, bưu chính cũng liên tục đối mặt với tình trạng thiếu lao động tại Nhật Bản, cả lao động chính thức và không chính thức.
Nguyên nhân chính của tình trạng này có thể kể đến:
- Ngành y tế, phúc lợi: Mức lương thấp, điều kiện làm việc căng thẳng, thiếu lộ trình nghề nghiệp rõ ràng và nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng cao do dân số già hóa.
- Ngành xây dựng: Tình trạng già hóa dân số, số ngày nghỉ ít, điều kiện làm việc khắc nghiệt khiến ngành này ít hấp dẫn đối với người lao động trẻ.
- Ngành vận tải, bưu chính: Thời gian làm việc dài, mức lương thấp, tình trạng thiếu tài xế trẻ và áp lực công việc cao.
Với tốc độ già hóa dân số nhanh, nhu cầu nhân lực trong các ngành như y tế, phúc lợi sẽ còn tiếp tục tăng cao. Nếu không có những giải pháp hiệu quả, tình trạng thiếu hụt nhân lực sẽ càng trở nên nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Nhật Bản.
4. Nguyên Nhân Dẫn Đến Thiếu Lao Động
4.1. Dân Số Già Hóa và Tỷ Lệ Sinh Thấp
Nhật Bản hiện là một trong những quốc gia có dân số già hóa nhanh nhất trên thế giới. Theo các số liệu thống kê, tỷ lệ người trên 65 tuổi tại Nhật Bản chiếm khoảng 29% dân số, trong khi tỷ lệ sinh lại ở mức thấp kỷ lục với chỉ khoảng 1,3 trẻ em/phụ nữ.
Điều này dẫn đến sự mất cân bằng nghiêm trọng trong cơ cấu dân số, với lực lượng lao động trẻ ngày càng suy giảm. Hệ quả của tình trạng này là số lượng người bước vào độ tuổi lao động giảm mạnh, trong khi số người về hưu lại tăng nhanh, tạo áp lực lớn lên hệ thống kinh tế và xã hội của Nhật Bản.
4.2. Điều Kiện Làm Việc Chưa Hấp Dẫn
Một trong những lý do chính khiến lực lượng lao động tại Nhật Bản ngày càng giảm là do điều kiện làm việc tại nhiều ngành nghề không đủ hấp dẫn để thu hút người lao động. Nhiều công việc yêu cầu giờ làm việc dài, áp lực cao và thiếu sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Mức lương ở một số ngành, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ và sản xuất, không tương xứng với công sức bỏ ra, dẫn đến tình trạng người lao động mất động lực làm việc hoặc tìm kiếm cơ hội ở các ngành khác.
Hơn nữa, thiếu cơ hội thăng tiến trong sự nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng. Việc thiếu các chính sách hỗ trợ như chăm sóc sức khỏe tinh thần, nghỉ phép linh hoạt, hoặc chế độ phúc lợi hấp dẫn cũng góp phần khiến các ngành nghề trở nên kém hấp dẫn hơn.
4.3. Tập Trung Dân Số Vào Thành Phố Lớn
Xu hướng tập trung dân cư vào các thành phố lớn như Tokyo, Osaka và Yokohama đã dẫn đến tình trạng mất cân đối trong phân bổ lực lượng lao động. Các khu vực đô thị lớn thường cung cấp nhiều cơ hội việc làm hơn, với mức lương hấp dẫn và hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại, khiến người dân, đặc biệt là giới trẻ, có xu hướng rời bỏ các khu vực nông thôn. Kết quả là, các vùng nông thôn và các ngành nghề phụ thuộc vào lao động tại địa phương, như nông nghiệp, ngư nghiệp và sản xuất nhỏ lẻ, rơi vào tình trạng thiếu nhân lực trầm trọng.
Hơn nữa, sự phát triển không đồng đều giữa các khu vực cũng làm gia tăng khoảng cách kinh tế và xã hội. Tại các thành phố lớn, dù có nhiều việc làm nhưng áp lực sống và cạnh tranh lại rất cao, khiến không phải ai cũng có thể thích nghi. Trong khi đó, tại các khu vực nông thôn, dù chi phí sinh hoạt thấp hơn nhưng cơ hội nghề nghiệp hạn chế, khiến các gia đình trẻ không muốn ở lại. Tình trạng này không chỉ gây mất cân đối trong nguồn nhân lực mà còn làm giảm sức sống kinh tế và xã hội của các địa phương ngoài đô thị.
5. Giải Pháp Để Khắc Phục Thiếu Lao Động
5.1. Cải Thiện Điều Kiện Làm Việc
Một trong những giải pháp căn bản và hiệu quả nhất để thu hút và giữ chân lao động là cải thiện điều kiện làm việc. Các doanh nghiệp cần tăng mức lương để đảm bảo người lao động có thể duy trì mức sống ổn định, đặc biệt trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng tăng cao tại Nhật Bản.
Ngoài ra, việc cải thiện phúc lợi như bảo hiểm y tế, nghỉ phép có lương và hỗ trợ chi phí chăm sóc trẻ em sẽ giúp người lao động cảm thấy được hỗ trợ và trân trọng hơn. Một yếu tố quan trọng khác là xây dựng môi trường làm việc linh hoạt, chẳng hạn như cho phép làm việc từ xa hoặc điều chỉnh giờ làm việc, để phù hợp với nhu cầu của từng cá nhân, đặc biệt là lao động nữ và những người có trách nhiệm chăm sóc gia đình.
5.2. Tận Dụng Nguồn Lực Phụ Nữ và Người Cao Tuổi
Phụ nữ và người cao tuổi là hai nhóm lao động tiềm năng có thể giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực tại Nhật Bản. Để khuyến khích phụ nữ tham gia vào lực lượng lao động, chính phủ và doanh nghiệp cần đầu tư vào các chương trình hỗ trợ như xây dựng hệ thống nhà trẻ công lập, hỗ trợ chi phí chăm sóc con cái và đảm bảo bình đẳng giới trong cơ hội việc làm. Đồng thời, tạo ra các vị trí việc làm bán thời gian hoặc linh hoạt sẽ giúp phụ nữ cân bằng giữa công việc và gia đình.
5.3. Ứng Dụng Công Nghệ
Công nghệ là một giải pháp lâu dài và bền vững để đối phó với tình trạng thiếu lao động tại Nhật Bản. Các doanh nghiệp có thể áp dụng các công nghệ như tự động hóa quy trình bằng robot (RPA), trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) để giảm sự phụ thuộc vào lao động thủ công.
Ví dụ, trong ngành sản xuất, các dây chuyền tự động có thể thay thế hàng chục nhân công, trong khi AI có thể được sử dụng để quản lý dữ liệu, phân tích và đưa ra quyết định nhanh chóng, chính xác hơn. Trong lĩnh vực dịch vụ, công nghệ như máy tự phục vụ hoặc chatbot có thể hỗ trợ khách hàng một cách hiệu quả, giảm tải công việc cho nhân viên. Hơn nữa, việc đầu tư vào đào tạo nhân viên để sử dụng công nghệ mới cũng sẽ giúp nâng cao năng suất lao động và đảm bảo sự chuyển đổi suôn sẻ trong giai đoạn hiện đại hóa.
6. Kết Luận theo góc nhìn của VIJA Link
Tình trạng thiếu lao động tại Nhật Bản là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng để tìm ra giải pháp bền vững. Việc cải thiện điều kiện làm việc, ứng dụng công nghệ và tuyển dụng lao động nước ngoài là những hướng đi quan trọng để đảm bảo sự phát triển lâu dài cho nền kinh tế Nhật Bản. Nếu không hành động kịp thời, Nhật Bản có thể đối mặt với những hệ quả nghiêm trọng hơn trong tương lai. Vì vậy, đây là thời điểm thích hợp để các doanh nghiệp và cơ quan chức năng bắt tay vào giải quyết vấn đề này một cách triệt để.
Trên đây là bài viết chia sẻ của VIJA Link đánh giá sự thiếu hụt lao động tại Nhật Bản. Các bạn kỹ sư Việt Nam tốt nghiệp 1 trong 3 chuyên ngành này muốn sang Nhật làm việc có thể yên tâm trau dồi kiến thức nâng cao năng lực chuyên môn, đặc biệt là học tiếng Nhật từ sớm để tăng thêm cơ hội cho mình. Các bạn kỹ sư không thuộc những ngành trên cũng không cần quá lo lắng vì VIJA Link vẫn luôn có các cơ hội việc làm tại Nhật dành cho các bạn nhé!
Nếu bạn còn thắc mắc chưa thể giải đáp hãy liên hệ đến VIJA Link qua các cổng thông tin chính thức dưới đây:
+ https://vjl.com.vn/
+ https://trungtamtiengnhat.vn/
+ https://www.facebook.com/toponevijalink
+ https://www.facebook.com/vijalink.vieclamtainhat
Đường dây nóng: 024-3577-2008